هزار و یک شبی دیگر در خیابان ارباب جمشید
حقیقت این است که آنها از خیلی وقت پیش حساب خویش را از سالن های مرسوم تئاتری جدا کرده اند. این مسئله هیچ ربطی هم به کرونا و محدودیت های تحمیلی اش ندارد. هادی کمالی مقدم و مینا بزرگمهر سال هاست نمایش هایشان را در مکان های غیر متعارف اجرا می کنند.
حالا که نزدیک به دو سال از ورود کرونا با همه پیامدها و محدودیت های عجیب و غریبش می گذرد، تجربیات افرادی مانند هادی کمالی مقدم و مینا بزرگمهر اهمیت خودرا بیش از پیش نشان میدهد.
به گزارش فقط سفر به نقل از ایسنا، این زوج هنری که سال ها پیش «گروه هنری نوآر» را تاسیس کرده اند، عموما کارهای خودرا بر اجراهای مکان محور متمرکز کرده اند. آنان گاهی در خانه ای تاریخی اجرا دارند، گاهی در مکانی متروکه، گاهی در خیابان و گاهی هم در فضایی مانند برج آزادی.
آنها شوق و ذوق کشف مکان های تازه، آشنایی زدایی از مکان های شناخته شده و آزمودن شیوه های نوین اجرا را دارند.
و حالا این دفعه سراغ گونه ای از اجرا رفته اند که از یکسو با شرایط روز جامعه، نیازها و محدودیت هایش همخوانی داشته باشد و از طرفی دیگر پلی بسازد برای پیوند زدن شهروندان با هویت شهرشان.
سیّاره ای برای کاشتن یاد مکان ها
قصه پشت قصه، انگار وارد هزار و یک شب شده اید، باورتان می شد خیابان ارباب جمشید این همه قصه داشته باشد؟! آن هم قصه های واقعی، از اتفاقات دوره مشروطه تا ماجراهای کارخانه سیمان تهران، درخت ارغوان هوشنگ ابتهاج و دوربین خان بابا معتضدی.
همان طور که خیابان ارباب جمشید را بالا می روید، صدای آشنای یک راوی در گوش تان می پیچد. او همچون «شهرزاد» برایتان قصه می گوید و شما را راهنمایی می کند که کنار هر مکان بایستید و قصه اش را بشنوید.
در روزگاری که حضور در جمع، جان و سلامتی آدمی را به خطر می اندازد، اجرای شنیداری «ارباب جمشید» فرصتی است مغتنم تا هم دلتنگی برای تئاتر را برطرف نماییم و هم در خلوت خویش در یکی از پر خاطره ترین خیابان های تهران طی طریق نماییم و شنونده قصه های تلخ و شیرین آن باشیم.
هادی کمالی مقدم و همسرش مینا بزرگمهر، دو هنرمند تئاتر و سینما در تازه ترین فعالیت خود، به سراغ گونه ای از اجرا رفته اند که پیشنهاد تازه ای برای اهالی هنر و شهرگردی و به ویژه تئاتر در وضعیت کرونائی و پساکرونایی است.
آنان تازه ترین اجرای خودرا با بهره گیری از اپلیکشینی به نام «سیّاره» به مخاطبان ارائه کرده اند؛ پروژه ای ادامه دار که مقرر است روایتگر قصه های مکان های مختلف باشد.
«خیابان ارباب جمشید» نخستین اپیزود این اجراست. این زوج هنری زمانی کار خودرا شروع کردند که اوج گیری باردیگر کرونا و گرمای هوا دل و دماغ چندانی برای این کار نگذاشته بود، ولی به هر حال باید به این دغدغه چندین ساله پاسخ می دادند، این بود که آستین ها را بالا زدند و آغاز به کار کردند و حالا تمام کسانی که پی گیر گردشگری و تهران گردی هستند این کار را دیده و شنیده اند.
کمالی مقدم در گفتگو با ایسنا توضیحاتی درباره این پروژه ارائه کرده که می خوانید.
چگونه می توان مخاطب اجرای «ارباب جمشید» شد؟
کمالی مقدم درباره‌ی اجرای شنیداری «خ. ارباب جمشید» اینگونه توضیح می دهد: «این نمایش بوسیله اپلیکشین سیّاره ارائه می شود. سیّاره مدیومی است برای اجراهای شنیداری و مکان محور.
اپلکیشین سیّاره روی گوشی تلفن همراه نصب می شود و حتی بدون نصب هم امکان دسترسی به آن وجود دارد. اما مانند پادکست نیست که در هر نقطه ای قابل استفاده باشد چونکه لازمه استفاده از آن این است که مکان یاب تلفن همراه (لوکیشن) روشن باشد و مشخص شود که مخاطب در آن مکان به خصوص حضور دارد. مخاطب می تواند در هر ساعتی از شبانه روز به مکان مورد نظر برود، هدفون خودرا روشن کند، آن زمان است که صدای راوی در گوشی او می پیچد و او را راهنمایی می کند که به کدام سو برود و در کدام مکان قرار بگیرد. این راوی در حقیقت راهنمای سفر یا همان راهنمای تور است. با صدای او قصه آدم ها و مکان های این خیابان را می شنویم. او ما را راهنمایی می کند که کجا قرار بگیریم و بعد قصه آن مکان و آدم های آنرا روایت می کند.»
روایان این قصه ها
در هر اجرا، بازیگران و صداپیشه گان مختلفی در نقش شخصیت های نمایش حضور دارند. در اجرای «خ. ارباب جمشید» علی عمرانی، اصغر پیران، فرناز تبریزی، آرش نعیمیان، جوانشیر بنیاب، علی تاجمیر، مجید نیرومند، مهسا شیخی، صادق حسین، اشکان لاهیجی و مینا بزرگمهر بازیگران و صداپیشه گانی هستند که در نقش شخصیت های تاریخی به ایفای نقش می پردازند. هادی کمالی مقدم نیز راوی داستان خیابان ارباب جمشید است.
همچنین این اجرا با صداهای ماندگاری هچون هوشنگ ابتهاج و خان بابا معتضدی همراه شده و سلیمان راستکار و اصغر همت نیز فرازهایی از قصه‌ی خودرا در این خیابان روایت می کنند.
یک نقالی مدرن
در تونل زمان جلو می رویم و تا انقلاب مشروطه و به توپ بستن مجلس پیش می رویم. قصه خان بابا معتضدی را می شنویم و قصه دیگر آدم های این خیابان. تمام این قصه ها برمبنای تاریخ واقعی آن مکان نگاشته شده اند.
کمالی مقدم همراه با همسرش مینا بزرگمهر برای ساخت این پروژه پژوهش های مفصلی انجام داده اند. گام اول، استخراج قصه آن خیابان و آدم هاو مکان های واقع در آن بود. سپس همه این قصه ها را برمبنای مسیری که در خیابان ارباب جمشید طی می شود، دراماتورژی کردند تا به یک روایت تبدیل گردد که به باور کمالی مقدم یک نقالی مدرن است.
تا ابد می توان هزاران قصه روایت کرد
کمالی مقدم تاکید دارد که: «سیّاره پلتفرمی است که افراد و هنرمندان دیگر می توانند از آن استفاده کنند و به راویان سیّاره و حافظان تاریخ شفاهی شهر اضافه شوند، می توان تا ابد هزاران قصه روایت کرد و روی نقشه‌ی سیاره کاشت.
این ایده گرچه از سال ها پیش ذهن ما را درگیر خود کرده بود ولی گویی قسمت این بود در دوران کرونا که رکود و تعطیلی های پی در پی تئاتر را در پی داشت، اجرائی شود.»
«خ. ارباب جمشید»، یک اجرای ۲۴ ساعته
کمالی مقدم دراین زمینه نیز توضیح می دهد: «از سه چهار سال پیش قصد داشتیم اجراهایی را بصورت صوتی برای یک سری از مکان ها طراحی نماییم.آن زمان تکنولوژی اپلیکیشن ها هنوز در دست نبود. ولی تجربه‌ی اجراهای صوتی که قبل از آن در خارج از ایران و گاه در داخل اتفاق افتاده بود، ما را بعنوان یک گروه که درگیری ویژه ای برای کار با هویت مکان ها داشتیم، ترغیب کرده بود تا از این مدیوم شنیداری استفاده نمائیم. به خصوص تجربه یک گروه آلمانی که بعدتر به ایران هم آمدند، برایمان قابل توجه بود. با ورود فناوریهای جدید به زندگی روزمره‌ی مردم، این ایده شکل جدیدی به خود گرفت. در حقیقت می توان گفت از آنجائیکه امروز گوشیها و فضای مجازی جزوی از هویت شهری ما شده، ما هم بعنوان هنرمندانی که برمبنای موقعیت اثر خودرا خلق می کنند، ناگزیر هستیم که این شیوه‌ی زندگی جدید را در کارمان در نظر بگیریم و برمبنای آن کارهایمان را خلق نماییم. پس شکل دادن یک بستر مجازی در قالب یک وب اپلیکیشن، راهکار درستی به نظر می آمد. حالا با بهره گیری از این مدیوم، افراد بصورت انفرادی یا با همراهی دوستان شان در هر زمانی می توانند آنرا تجربه کنند. نکته دیگر این که این اجرا ساعت ندارد و در هر روز و ساعتی از شبانه روز قابل استفاده می باشد و بودن در آن خیابان در هر زمانی، جذابیت های خاص خودرا دارد.»
او یادآوری می کند: «خانه نشینی یک سال و نیم گذشته، موجب شد این انرژی جمع شود و حالا زمانش بود که چیزی بسازیم تا ماجرای پاندمی را پوشش بدهد و پروتکل مند هم باشد. اجرائی تعاملی (اینتراکتیو) که قصه اش هم مخاطب را درگیر می کند.»
اما این پرسش ایجاد می شود که مخاطبان این اجرا چه کسانی هستند و پاسخ کمالی مقدم قدری تامل برانگیز است: «مخاطبان اصلی ما اهالی گردشگری هستند که عموما تهران شناس و تهران باز هستند، جستجوگرند و اهل سفر. بیشتر گردشگران حرفه ای تهران «سیّاره» را می شناسند، ولی عجیب این است که هنوز مخاطبان تئاتری زیادی درگیر این پروژه نشده اند. فکر می کنم شیوه‌ی تبلیغات در فضای تئاتر متاسفانه مخاطب را به کارهای پرسروصدا و حضور چهره ها بد عادت کرده. البته ما مطمئنیم که اجراهای سیّاره به مرور زمان مخاطبین اهل خودش را پیدا خواهدنمود و حتی گونه‌ی جدیدی از معاشرت فرهنگی با شهر را شکل خواهد داد و امیدواریم کمک نماید تا مسیری تازه، هم برای شهروندان و هم برای هنرمندان شکل دهد.»
باید بتوانیم با همه تئاتر بسازیم
او به دغدغه های گروه خود در حوزه اجراهای مکان محور اشاره و ابراز تاسف می کند که: «مدیران تئاتر هیچ گاه حاضر نشدند با گروه هایی که دغدغه کار محیطی و مساله شهر دارند وارد گفتگو بشوند، آنان را دعوت کنند و مجوز اجراهایشان را از شهرداری و سایر ارگان ها بگیرند که بطورمثال برای یک سال آینده برنامه بسازند و موجب رونق هنر و نمایش شوند. خلاصه که هیچ امیدی به آنها نیست.
ما بعنوان جامعه تئاتری باید توانایی تسخیر محیط را داشته باشیم، باید آنقدر توانمند باشیم که بتوانیم برای دستفروش ها، رهگذران، کودکان، سالمندان و تمام شهروندان تئاتر بسازیم، نه این که دور خود دیوار بکشیم و آنها را از خود برانیم. خود ما در گروه نوآر این تجربه را داشته ایم و به همین دلیل این مطالب را مطرح می کنم.»
دل مان به خواندن چهار کتاب خوش است
او در همین راستا و با تاکید بر نقش مهم هنرمندان در فرهنگ سازی و پیشرو بودن در جامعه اضافه می کند: «ما بعنوان اهل فرهنگ و هنر مقرر است به جامعه خط بدهیم نه این که دور خودمان دیوار بکشیم. لازم است با درد جامعه و مردم همراه شویم و پیشنهاد داشته باشیم برای جامعه ای که گرفتار بحران و ناکامی است. چقدر متاسفم که باید بگویم تئاتر ما از جامعه بسیار عقب مانده است؛ هم از نظر فلسفی، جامعه شناسی و روانشناسی جا مانده و هم از لحاظ گفتگو و تعامل با سایر هنرها و تکنولوژی ها. شما کمتر هنرمند تئاتری را در بطورمثال اکران یک فیلم هنر و تجربه یا یک نمایشگاه تجسمی یا یک کنسرت موسیقی درست و حسابی می بینید. اغلب ما در فضایی بسته می لولیم و دل مان به چهار کتاب تئاتری که خوانده ایم خوش است. در چنین فضایی نمی توان تازه و پیشرو بود؛ بوی کهنگی و پوسیدگی در این فضا مشام آدم را می آزارد.»
می خواهیم دور خود دیوار بکشیم
او سپس از افزایش سالن های تئاتری در سالهای اخیر یاد می کند و می گوید: «این همه سالن و این همه اجرا، اما دریغ از کیفیت و تاثیرگذاری. تئاتر باید تکلیفش را با خودش روشن کند. شما بعنوان یک هنرمند تئاتر باید خلاقیت و توان ایده دادن به جامعه خودرا داشته باشی. باید بتوانی به مردم کوچه و خیابان خوراک فرهنگی و اثرگذار بدهی؛ اما بجای همه اینها مدام دنبال این هستی از جایی مثل مرکز هنرهای نمایشی بودجه‌ی ناچیزی بگیری که البته همین هم ماجراهای خودرا دارد.»
این کارگردان تئاتر با ابراز تاسف می گوید: «تئاتر ما درها را به روی خود بسته و می خواهد دور خود دیوار بکشد! در چنین فضایی، گفتمان کجا رخ می دهد؟! بدون گفتگو با هنرهای تجسمی، موسیقی، ادبیات، سینما و... چگونه می خواهیم پیشرفت کنیم؟! هنر بینارشته ای فقط و فقط در گفتگو و شناخت از دیگر هنرها اتفاق می افتد، و هنر نمایش کجای این گفتمان قرار دارد؟!»
اتفاقی دردناک؛ گدایی تماشاگر
کمالی مقدم یکی دیگر از مشکلات بزرگ تئاتر را نبود نقد و تحلیل حرفه ای می داند و توضیح می دهد: «تئاتر ما یک تحلیلگر کاربلد و بی طرف ندارد. حتی خود ما تئاتری ها کارهای یکدیگر را تحلیل نمی نماییم. یک اثر هنری اگر برمبنای اتفاقی که در زمانه اش رخ می دهد تحلیل نشود، اثرش را آن گونه که باید نمی گذارد. اما ببینید مردم عادی چگونه کارهای ما را صادقانه نقد و تحلیل می کنند. مایه تاسف است در تئاتر که اساسش گفتگوی زنده و واقعی است، هیچ گفتگویی رخ نمی دهد. درحالیکه اجرا یک هنر تعاملی است. پس از هر اجرا می توان فضای گفتگو با مخاطب را ایجاد کرد، اما چنین اتفاقی رخ نمی دهد. اغلب گروههای تئاتری ما برای گدایی تماشاگر، به دنبال قربان صدقه رفتن از بعضی چهره های مشهور و گرفتن عکس پشت صحنه هستند. خیلی از آنان هیچ ایده تازه ای برای جذب تماشاگر و تعامل با او ندارند، در حالی که ما در زمانه ای زندگی می نماییم که فناوریهای جدید فضاهایی تازه میان تئاتر، پرفرمنس آرت، سینما، موسیقی، تجسمی، رقص، گردشگری، پادکست، بازی(گِیم)، رادیو و... هنر تازه ای را به وجود آورده که ما از آن به شدت غافلیم و این است رمز درجازدن های پی در پی ما.
در چنین وضعیتی هنر نمایش برای زنده ماندن راهی ندارد جز این که دیوار پیرامون خودرا خراب کند و وارد فضایی بزرگ تر شود و خودرا از نو بسازد و بارور کند.»
نتهای پیام
منبع: فقط سفر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب