شب سفرنامه ناصرخسرو برگزار گردید
«شب سفرنامه ناصرخسرو» در فضای مجازی برگزار گردید.
به گزارش فقط سفر به نقل از ایسنا بر مبنای خبر رسیده، پانصدونودوششمین شب از «شب های بخارا» با همکاری انتشارات علمی و فرهنگی و مجله «بخارا» به صورت ضبط شده برگزار و در عصر روز سه شنبه (شانزدهم دی ۱۳۹۹) در فضای مجازی پخش گردید.
در آغاز این برنامه علی دهباشی، مدیر مجله «بخارا» ضمن اشاره به چاپ «سفرنامه ناصرخسرو» توسط محمدرضا توکلی صابری از جانب انتشارات علمی و فرهنگی، از تلاشهای او قدردانی نمود و اظهار داشت: «سفر برگذشتنی» نام اثر دیگری از محمدرضا توکلی صابری است. این متن سفرنامه خود اوست در مسیری که ناصرخسرو طی سفرش به آن مناطق سر زده و گزارش کرده است.
دهباشی بعد از مرور کوتاه «شب های بخارا»ی پیشین که به سیاحانی همچون مارکوپولو، پیترو دلاواله و ابن بطوطه پرداخته شده، با تمرکز بر «سفرنامه ناصرخسرو» اظهار داشت: در تورقی کوتاه می توانیم به کار پرارزش استاد محمدرضا توکلی صابری پی ببریم؛ هرچند ایشان در رشته پزشکی فعالیت می نمایند اما علایق عمیق ادبی و فرهنگی ایشان مشهود است. ایشان با تحمل زحمات طاقت فرسا برای این کتاب، همچون پیدا کردن نسخه های گوناگون، استنساخ روی متن و افزودن حواشی و شرح و مفهوم واژگان دشوار در انتها کتاب و برشمردن مکان ها و محل های موجود در اثر، کار سترگی انجام داده اند.
مدیر مجله «بخارا» اضافه کرد: این نخستین بار در طول تاریخ است که شخصی وجب به وجب مسیر سفرنامه ناصرخسرو را طی می کند و با عکس و تصویر مسیر سفر را نشان داده است.
سخنران بعدی برنامه، نادره رضایی، مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی ضمن عرضه توضیحی درباره فعالیت این انتشارات در زمینه چاپ سفرنامه ها درباره «سفرنامه ناصرخسرو» اظهار داشت: مهم ترین سفرنامه به زبان فارسی یعنی «سفرنامه ناصرخسرو» که در شمار شاهکارهای ادب فارسی است، پیشتر به صورت گزیده و به تصحیح نادر وزین پور در همین انتشارات در سال ۱۳۵۰ به چاپ رسیده است. حدود ۱۰ کتاب دیگر در مبحث سفر و سفرنامه در انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده که نشان دهنده اهمیت پرداختن به این مورد در نگاه مدیران این نشر بوده است.
رضایی سپس از اهمیت سفرنامه ها و از بهره هایی که می توان از این متون در مطالعات بین رشته ای برد گفت و آنها را منبع موثقی برای اطلاعات تاریخ سیاسی، تاریخ اقتصادی و مهم تر از آن تاریخ اجتماعی و مردم شناسی دانست و ضمن اشاره به نسخه لکهنو که کهن ترین نسخه موجود از «سفرنامه ناصر خسرو» است و ملاک کار محمدرضا توکلی صابری در تصحیح و چاپ این اثر قرار گرفته بیان نمود: او با سفر به نقاطی که ناصرخسرو در سفرنامه اش به آنها اشاره کرده، ابهاماتی را که در مکان ها و رویدادهای سفرنامه است، برطرف کرده و اطلاعات جامع تری به مخاطب داده است. همینطور مقایسه نسخه های دیگر سفرنامه از جانب مصحح در مقدمه این کتاب، برای متخصصان و پژوهشگران راهگشاست.
وی همینطور مهم ترین وجه اهمیت سفرنامه ناصرخسرو تصحیح محمدرضا توکلی صابری را در دستیابی به کهن ترین نسخه موجود در کتابخانه لکهنو دانست.
در ادامه سیدمحمد عمادی حائری از اهمیت «سفرنامه ناصرخسرو» و این که به چند زبان همچون فرانسوی، انگلیسی و عربی ترجمه شده و مقالات گوناگونی که درباره این اثر نگاشته شده گفت و ضمن اشاره به نوع ادبی سفرنامه و اطلاعات تاریخی و جغرافیایی که در آن هست و همینطور احوالات ناصرخسرو بخصوص در دیباچه سفرنامه اظهار نمود: ناصرخسرو این سفرنامه را بر مبنای یادداشت هایی که در طول سفر فراهم نموده بود نوشت. جایی هم تصریح می کند که بنا را بر ایجاز گذاشته و از تطویل پرهیز کرده است. با این وجود به نظر می آید که این متن، تلخیصی از متن ِ اصیل و اولیه سفرنامه بوده باشد. چون با وجود دلالت های اسماعیلی و شواهد دینی خاص ناصرخسرو که رگه هایی از آن در این اثر دیده می شود، برخی از علقه های اسماعیلی و گرایش شدید او به خلافت و امامت فاطمیِ مصر را نمی گردد در این متن یافت. ازاین رو این متن تلخیصی از متنِ اولیه انگاشته می شود. به خصوص آن جایی که دربار مستنصر را توصیف می کند متن بسیار خنثی است و از ناصرخسرو توقع نمی رود با آن ارادت عمیقی که به مستنصر بالله دارد چنین متن خنثایی را بنویسد.
او مهم ترین امتیاز چاپ جدید این سفرنامه را در عام خوان تر شدنِ «سفرنامه ناصرخسرو» دانست و بعد از برشمردن نکات برجسته ویراست جدید آن نکاتی انتقادی را هم بیان نمود: نخست آن که این متن متاسفانه هیچ نسخه بدلی از نسخه های محل رجوع آقای دکتر توکلی ندارد و اگر این نسخه بدل ها در پانوشت ذکر می شد اهل تحقیق می توانستند درباره انتخاب های ایشان به قضاوت بنشینند. نکته دیگر آن که مقدمه از پانوشت های ارجاعی حدودا خالی است. یعنی هیچ ارجاعی در مقدمه نیامده است.
بخش بعدی برنامه به خوانش «سفرنامه ناصرخسرو» اختصاص داشت. در این بخش پژند سلیمانی، نویسنده و مدیرمسئول پیام چارسو، صفحاتی از متن سفرنامه را برای مخاطبان این برنامه خواند تا آنها مواجهه مستقیمی با نثر ناصرخسرو داشته باشند.
سخنران بعدی «شب سفرنامه ناصر خسرو»، بهرام پروین گنابادی، استاد ادبیات و معاون فرهنگی انتشارات علمی و فرهنگی ضمن اشاره به مسئولیت پذیری ناصرخسرو در نقل مشاهداتش اظهار داشت: ناصرخسرو مسئولیت آن چه را نقل دیگران است و شنیده است نمی پذیرد. این مهم ترین مساله در رنسانس فرهنگی ایران است. در قرن شانزدهم به بعد، وقتی که رنسانس در کشورهای اروپایی اتفاق می افتد یکی از مهم ترین مسائلی که در سرزمین های اروپایی رخ می دهد مساله خردورزی است بر اساس آن چه که می بینند نه آن چه می شنوند.
پروین گنابادی با یادکردی از شروع «سفرنامه ناصرخسرو» اضافه کرد: مسافر ما خردِ چشم مدار را سرلوحه خود قرار می دهد و این خرد چشم مدار از ارکان تجدد است؛ هم در ایران هم در اروپا.
او با ابراز خرسندی از این که خردِ چشم مدار در خیلی از آثار ایرانی ازجمله سفرنامه ناصرخسرو دیده می شود به «خواب های نمادین» پرداخت که این اثر هم با خوابی از این دست آغاز می شود؛ خوابی که او را به سمت ِ خرد رهسپار می کند.
وی همینطور در تشریح سبک نثر ناصرخسرو اظهار داشت: انتخاب نثری روان بدون پیچش و شاعرانگی همان چیزی است که ناصرخسرو به درستی برای بیان تجربیات خود در دنیای جدیدی که در آن پا می گذارد برگزیده است. وی «سفرنامه ناصرخسرو» را سندی کاملا واقعی درباره پیشرفت ملت ایران ارزیابی کرد که با حمله مغول، جلو این پیشرفت گرفته شد. پس از هزار سال تمام آن تجربیات و تمام آن راهی را که ناصرخسرو رفته، آقای دکتر توکلی صابری ادامه می دهند و روایتی را برای ما تدارک می بینند که هزار سال پیش به شکلی دیگر ناصر خسرو برای ما تدارک دیده که در این هزار سال تفاوت ها چگونه بوده است. کتاب سفر برگذشتنی کتابی است که آقای توکلی سفرنامه خودشان را در این دو مجلد برای ما روایت می کنند.
آخرین سخنران این برنامه، محمدرضا توکلی صابری بود که ویراست جدید «سفرنامه ناصر خسرو» توسط او انتشار یافته. او به جایگاه مهم ناصرخسرو و سفرنامه او که اولین سفرنامه حج در تاریخ است پرداخت.
توکلی صابری در تبیین اهمیت این اثر کلاسیک فارسی اظهار داشت: اهمیت این اثر در قدمت آن نیست بلکه به علت محتویات آن است. سفرنامه ناصرخسرو دایره المعارف قرن پنجم هجری است که حاوی اطلاعات بسیاری است. دقت و صحت متن ناصرخسرو از آن جا می آید که او تمام نوشته هایش را در محل مورد اشاره می نوشته و این گونه نبوده که بعدها از روی خاطره یا حافظه بنویسد.
صابری در بیان خصوصیت های ناصرخسرو چنین اظهار داشت: از آن جایی که ناصرخسرو مسافری معمولی نبوده و بر معارف و علوم زمان خود مسلط بوده و از قدرت مشاهده و توصیف بالایی برخوردار بوده است، جزئیاتی در اثر او دیده می شود که کمتر کسی به آن توجه نشان داده است. او هر جا توانسته از اندازه گیری دقیق ریاضی بهره برده و هر جا نتوانسته از قیاس و تخمین بهره جسته است. ناصرخسرو در صداقت تمام، روایت خویش را عرضه نموده و از بیان کارهای خلاف هم کیشان خود یا تعریف از کسانی که هم مذهب او نبودند خودداری نکرده است.
صابری ضمن اشاره به این که تخصص او، ادبیات نیست و وی در زمینه پزشکی و داروسازی فعال است افزود: ۲۰ سال پیش من با خواندن «سفرنامه ناصرخسرو» شیفته این مرد شدم و با در دست گرفتن همین سفرنامه سفری را شروع کردم و مسیر ناصرخسرو را طی کردم و از حدود ۱۰ کشور در خلال هفت سال به تدریج گذشتم و حاصل آنرا در کتابی به نام سفر برگذشتنی در دو جلد منتشر کردم. پس از آن، به دنبال مزار ناصر خسرو رفتم و آنرا در کوهستان های بدخشان یافتم و گزارش آن سفر را در کتاب سفر دیدار منتشر کردم.
او با تاکید بر علاقه خود به این شخصیت به رمانی به نام «آواره دره یمگان» اشاره نمود که درباره زندگی ناصرخسرو نوشته است.
صابری در توضیح روند تصحیح «سفرنامه ناصرخسرو» اظهار داشت: با بررسی نسخه های چاپ شده موجود به این نتیجه رسیدم که این ها دارای بدفهمی ها، کمبودها و غلط هایی هستند که نتیجه پژوهش کتابخانه ای است؛ درحالی که برای تصحیح کتاب تاریخی و جغرافیایی، پژوهش میدانی هم لازم است. من کارم را با جست وجوی قدیم ترین نسخه سفرنامه شروع کردم و علاوه بر نسخ مختلف از ترجمه های سفرنامه هم استفاده کردم. البته این آخر کار نخواهد بود؛ چونکه احتمال پیدا شدن نسخه های قدیمی تر وجود دارد، ازاین رو کوشش همچنان ادامه خواهد داشت.
منبع: فقط سفر
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب