وقتی میدان تره بار مهم تر از یك تپه ی تاریخی است!
فقط سفر: گودبرداری ها را درست در كنار تابلوی معرفی تپه ی ثبت ملی شده ی «معصوم زاده» انجام داده اند. شاید پیام شان همین است؛ تاریخِ بجنورد در محوطه ای تاریخی كه جزو مهم ترین منابع تاریخی خراسان شمالی است، برای شان اهمیتی ندارد ازاین رو ایجادِ میدان میوه وتربارِ بزرگتری برای بجنورد را مهم تر از حفاظت این محوطه ی تاریخی می دانند.
به گزارش فقط سفر به نقل از ایسنا، عزت الله نگهبان اواسط دهه ۴۰ و وقتی بررسی های دیرینه شناسی اش به خراسان شمالی و در نهایت بجنورد رسید، متوجه شد مردم این شهر راه كاسبی متفاوتی از دیگر مردم دارند، او فهمید تعداد زیادی از مردم منطقه یكی از كاسبی های روزمره خویش را از طریق حفر چاه و گودال روی یك تپه و كشف آثار تاریخی و فروش آنها به دست می آورند. (برگرفته از كتاب پنجاه سال باستان شناسیِ عزت الله نگهبان) مردم نام آن محوطه را «معصوم زاده» می خواندند. تپه ای كه دهه ۴۰ كنترل زیادی روی آن نمی شد و شاید بنابراین بود كه در اولین قدم، دكتر نگهبان این محوطه تاریخی را در لیست آثار ملی به ثبت رساند.
تا همین چند سال قبل هم خبرهای چندانی از وضعیت این محوطه ی تاریخی كه درصد زیادی از آن زمین كشاورزی بود، در دست نبود. مگر چند فصل مطالعه و كاوش باستان شناسان كه حتما با دیدن وضعیت تپه ی معصوم زاده هشدارهایی را مطرح می كردند، اما به نظر می آید نتیجه اش تا كنون درست مانند همین امروز بوده است.
برخی بومی های منطقه در سال های گذشته معتقد بودند با آغاز اقدامات اجرایی میراث فرهنگی برای حفاظت از این محوطه، برخی افراد به ساخت وساز روی این محوطه روی آوردند و محوطه را به یك "پنیر سوئیسی" تبدیل كردند. وضعیت به مرور آن قدر بغرنج شد كه از حدود پنج سال بار دیگر فعالان میراثی قدم های محكم تری را برای نجات این محوطه برداشتند، تا امروز كه باز هم خبرهایی از آغاز تخریب های بیشتر از این محوطه به گوش می رسد.
برای ساخت میدان تره بار از میراث فرهنگی استعلام گرفته بودند؟
حالا محمدرضا محمدی - دانش آموخته دیرینه شناسی و فعال میراث فرهنگی - در گفتگو با ایسنا نخست با اشاره به شناسایی و ثبت ملی این محوطه ی تاریخی در سال ۱۳۴۶ و توسط عزت الله نگهبان می گوید: تا كنون سه مرحله جستجوهای دیرینه شناسی در این تپه انجام شده است، در دهه ۶۰ بخش بزرگی از تپه كه در بخش جنوب شرقی شهر بجنورد، برای ساختِ بخش های مسكونی و اداری انتخاب و ساختمان ها تاسیس شدند تا سرانجام در سال ۱۳۷۰ لباف خانیكی - دیرینه شناس - كاوشی گسترده در این محوطه انجام داد. بعد از آن در فاصله ی ۱۰ ساله ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۶ دو مرحله كاوش دیرینه شناسی در منطقه انجام شد كه استقرار بسیار بزرگی از دوره ساسانی و اسلامی را نشان داد.
او ادامه می دهد: با وجود ثبت ملی این تپه تاریخی، بی توجهی های میراث فرهنگی و دخالت های بی جای شهرداری كه بدون گرفتن استعلام از میراث فرهنگی مجوز كاربری های مختلف در منطقه را صادر می كند، صدمه های زیادی به این محوطه وارد كرده است و هم اكنون هم می خواهد كه در عرصه ی این محوطه ی تاریخی، یك میدان میوه و تره بار بزرگ بسازد، به اندازه ای كه تا كنون در كنار تابلوی ثبت اثر، شهرداری مبادرت به پی كَنی كرده است.
وی با تاكید بر این كه در اوایل دهه ۹۰ بخش زیادی از مردم آمادگی داشتند كه در جستجوهای دیرینه شناسی این تپه ی تاریخی مشاركت و همراهی كنند، می افزاید: خانه های بخشی از مردم در حریم تپه بود و آنها به آزادسازی بخش هایی از تپه امیدوار بودند، اما متاسفانه آن تصمیم ها اصلا به نتیجه نرسیدند و نتیجه آن شد كه شهرداری امروز با وجودِ به دست آمدن آثار و موارد تاریخی در زمان انجام اقدامات عمرانی اش همچنان به كار خود ادامه می دهد.
او اضافه می كند: متاسفانه در اغلب موارد شهرداری بدون توجه و استعلام از میراث فرهنگی به صورت همیشگی كار خویش را انجام می دهد. آن هم برای این محوطه ی تاریخی كه در مركز استان و در ایستگاه شهری است و حتی با فاصله ی كمتر از یك كیلومتری می توان گفت آن نزدیكترین تپه تاریخی به اداره كل میراث فرهنگی استان خراسان شمالی است.
تپه معصومی زاده، چطور "معصوم" باقی ماند
با شناسایی و ثبت ملی این محوطه ی تاریخی، در دهه ۵۰ فائق توحیدی دیرینه شناس پیشكسوت كه منطقه جنوب بجنورد و شمال خراسان را كاوش می كرد، این تپه تاریخی را میل كوبی و حدود و ثغور آنرا مشخص می كند. بعد از آن اعلام می شود كه این منطقه، باستانی است. مدتی كه از این اتفاقات می گذرد، بخش های بزرگی از این محوطه كه مالك خصوصی هم داشته اند، در اثر توسعه برنامه های شهری واگذار می شوند.
در زمان انقلاب اسلامی خیلی از اداره ها و خانه ها شكل می گیرد و شهرك سازی انجام می شود، بخشی از تپه در قسمت های ارتفاعی توسط یك نهاد نظامی تملك شده و تاسیسات زمینی ایجاد می شود. بخشی از این شهرك روی استقرارهای باستانی قرار می گیرند. تا پیش از دهه ۷۰، مدیران سابق در اداره كل خراسان نامه های زیادی به فرمانداران بجنورد و شهرداران وقت نوشتند كه میراث فرهنگی وضعیت نامناسبی دارد چون در آن زمان مدیریت شهری پروانه های ساختمانی زیادی به ساخت وساز در محوطه های تاریخی می داد. ترمینال مسافربری و بعضی از ادارات دولتی هم در این محدوده ساخته شدند.
در آن زمان و پیش از سال ۱۳۷۲ مكاتبات مكرر به فرماندهان این منطقه انجام شد كه باید حدود تپه كه توسط آقای توحیدی در دهه ۵۰ میله كوبی شده را رعایت نمایند، درخواست هایی كه بی توجه به حال خود رها شدند، تا سرانجام از محدوده ۱۵ هزار هكتاری كه یك سایت باستانی را شامل می شد، چیزی حدود ۱۰ هكتار باقی ماند. در سال ۱۳۷۲ تعیین عرصه و حریم این محوطه تاریخی توسط لباف خانیكی انجام شد و وی در ادامه گزارشی از كارهایش را عرضه داد كه در عمق زمین آثاری مانند آجر فرش یا آثار سفالی به دست آمده است.
با تاسیس اداره كل میراث فرهنگی در خراسان شمالی در سال ۱۳۸۴ و بعد از آن اداره كل شهرستان بجنورد، مذاكراتی بین نهاد نظامی و مسؤلان انجام و به این نتیجه رسیدیم كه بخش قابل توجهی از محوطه در سال های گذشته از بین رفته و بخش های دیگری از آن هم مالك دارند. در آن زمین ها شهرك سازی یا اداراتی ساخته شده اند. اغلب مالك های دیگر زمین ها هم املاك خویش را به شهرداری داده و شهرداری با آنها توافق كرده بود. بعد از آن مدت، امروز میراث فرهنگی با مالك هایی روبروست كه به علت گمانه زنی های قبلی به آنها اجازه ساخت وساز داده نمی گردد.
تا امروز كه تنها حجم باقی مانده از تپه «معصوم زاده» هفت هكتار اعلام شده است و میراث فرهنگی در طول سال های گذشته بررسی، كاوش و تملك در این محوطه را نیازمند بودجه ی زیادی دانسته است.
تسطیح تپه و پی كنی روی عرصه تپه ی معصوم زاده
منبع: فقط سفر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب