چهارگانه ارادت مندی به حضرت ثامن(ع)، ۱
نگاهی به تاریخچه نقاره خانه و سقاخانه حرم رضوی
فقط سفر: خراسان رضوی نقاره خانه حرم رضوی حکم رسانه حرم را داشته و بعنوان رسانه ای صوتی از خبر و اتفاق های پیرامون خود خبر می داد. سقاخانه صحن انقلاب موسوم به سقاخانه اسماعیل طلا نیز همان جایی است که خیلی ها نوشیدن از آن به نیت شفا را جزوی از مناسک زیارتشان می دانند. ارادت ورزی بخش ها و آیین های که در حرم رضوی وجود دارد منحصر به فرد و قلیل است و در طول زمان هرکس به فراخور حال خود تلاش نموده تا گامی در راه خدمت دوستداران حضرت رضا(ع) بردارند.
رضا سلیمان نوری در گفت و گو با ایسنا اظهار نمود: امام رضا(ع) از آنچنان جایگاه والایی در میان مردم ایران و خراسان برخوردار بوده و هست که در طول زمان هر کس به فراخور حال خود تلاش نموده گامی در راه خدمت به دوستداران ایشان بردارد.
وی افزود: یکی از بارزترین این موارد نقاره خانه حرم رضوی است. در روزگاران پیشین، استفاده از شیپور و نقاره در دربار شاهان معمول بود و هر بامدادان و شبانگاه در کاخ ها و قصرها و محل های اقامت حاکمان و امیران در شهرها و بیابان ها نقاره می زدند تا مردم را احضار و یا مرخص کنند. طبل نواختن و شیپور زدن نیز نشان از حاکمیت و اقتدار شاهان به شمار می رفت.
این خراسان پژوه افزود: در ایران نواختن طبل و نقاره تا زمان قاجاریه ادامه داشت و حاکمان نیز در مراکز استانها به هنگام معینی از آن استفاده می کردند و در مناطق شرقی کشور حتی تا اوایل قرن حاضر نیز استفاده از آن معمول و رایج بود اما برمبنای اسناد موجود این سنت به دستور شاهان صفوی در حرم رضوی اجرائی شد.
سلیمان نوری اظهار داشت: یکی از قدیمی ترین اسناد مکتوب موجود در این مساله روایت «فضل بن روزبهان خنجی» در کتاب میهمان نامه بخارا، درباره زیارت محمدخان شیبانی، حاکم ماوراءالنهر است که مشهد و ناحیه طوس را تصرف کرده بود. وی در کتاب خود می نویسد «سلطان تصمیم گرفت به زیارت امام رضا(ع) برود، بدین جهت با اعیان لشکر خود و قاضیان و محتشمان عازم مشهد شد. من با گروهی زودتر به مشهد رفتیم و در آنجا مراسم استقبال را فراهم کردیم. بر بالای بارگاه حضرت محلی که برای حضرت نقاره می زنند، جماعت نقاره چیان اردوی همایون و نفیرچیان ایستاده، مترصد آنکه چون موکب همایون برسد، نقاره بکوبند و نفیر نوازند...».
قدیمی ترین سند در رابطه با نقاره خانه موجود در آستان قدس مربوط به سال ۱۰۱۲ هجری قمری
وی بیان کرد: این کتاب در سال ۹۱۵ هجری قمری نوشته شده است. با توجه به این که شروع دوران سلطنت صفویان در ایران سال ۹۰۷ هجری قمری است، می توان اندیشید که این سنت پیش از استیلای صفویان بر ایران و در دوران حضور شاهرخ تیموری در مشهد برای اولین بار اجرائی شده باشد؛ البته قدیمی ترین سند در رابطه با نقاره خانه موجود در آستان قدس مربوط به سال ۱۰۱۲ هجری قمری است.
این خراسان پژوه اشاره کرد: نقاره خانه حرم رضوی در گذشته حکم رسانه حرم را داشته است. رسانه ای صوتی که خبر از اتفاق های پیرامون می داد. بامداد ها قبل از طلوع آفتاب و عصرها قبل از غروب خورشید صدای نقاره ها شنیده می شود. امروزه در جشن هایی مثل شب ولادت امامان معصوم و جشن ها و اعیادی مثل عید فطر، عید قربان، عید نوروز نیز نقاره زن ها می نوازند. در ماه رمضان نیز یک نوبت یعنی ۲ ساعت مانده به سحر و به مدت نیم ساعت نقاره سحر و یک ربع پیش از غروب آفتاب نقاره افطار نواخته می شود.
سلیمان نوری با اشاره به یکی از دلنشین ترین زمان های نواختن نقاره در حرم رضوی اظهار داشت: وقتی یکی از دخیل بستگان حاجت روا می شود، نقاره ها به صدا در می آیند که زوار حرم متوجه می شوند، یکی از میان آنها به آرزویش رسیده است. در این زمان ها نقاره زنی تنها صدای حاجت روایی می دهد. البته نقاره خانه رضوی که یگانه نقاره خانه ایران است در ماه های محرم و صفر به احترام سوگواریِ معصومین(ع) ساکت می شود و پس پس از روز سی ام صفر، شهادت امام رضا(ع) باردیگر صدای نقاره خانه به گوش زوار می رسد.
وی درباب سقانه، دیگر بنای معروف حرم رضوی اظهار نمود: دیگر بنای ویژه حرم رضوی که به رغم داشتن موارد مشابهبسیار هنوز هم یگانه و خاص است، سقاخانه صحن انقلاب موسوم به سقاخانه اسماعیل طلایی است. همان جایی که خیلی ها نوشیدن از آن به نیت شفا را جزوی از مناسک زیارتشان می دانند و خیلی ها نیز به تبرک، قدری از آب آنرا به سوغات می برند.
رئیس هیات مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان افزود: بر طبق اسناد موجود سنگ بنای سقاخانه بین سالهای ۱۱۴۴ تا ۱۱۴۵ هجری قمری گذاشته شده است. در آن سال ها سنگاب یک پارچه آن، از سنگ مرمر اعلا به دستور نادرشاه افشار از هرات به مشهد آورده شد و بعدها شخصی به نام اسماعیل خان بر فراز سنگاب، پوششی هشت ضلعی و سقفی گنبدی شکل ساخت و آنرا طلاکاری کرد.
سلیمان نوری عنوان کرد: سقاخانه درگذشته به شکل یک گل بود که در چهار طرف آن چهار حوض قرار داشت و ۲ آب باریکه از آن به خارج حرم امتداد داشت. آب در آن زمان توسط قاطرها از سناباد به حرم حمل می شد. قاطرهایی که به وسیله دربانان آستان قدس با آینه بندی و روکش شال ترمه کشمیری زینت می شدند. آب هایی که با قاطرها حمل می شد، درون این حوض ها ریخته می شد تا به مصرف زوار برسد.
وی اضافه کرد: در ادامه عمر پر فراز و نشیب سقاخانه نادری حدود سالهای ۱۳۲۵ تا ۱۳۲۸ بجای حوض های چهارگانه اطراف، چهار باغچه به وجود آمد اما سال ۱۳۳۰ برای ایجاد وضوخانه هایی در مکان حوض های سابق چهار حوض جدید نیز ساخته شد.
این خراسان پژوه افزود: این حوض ها تا دهه اخیر وجود داشتند اما بعد از آخرین تغییرات در صحن انقلاب به خاطره ها پیوستند. شمایل امروز سقاخانه اندکی با سالهای قبل متفاوت است. سقف گنبدی شکل سقاخانه روی پایه هایی از سنگ مرمر کنده کاری و کاشی قرار دارد و سطح آن از بالای کاشی پایه ها با خشت های مطلا تزیین شده است. همین طور درون سقاخانه و زیر پوشش آن دور تا دور به اسماءالله مزین است.
منبع: onlytravel.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب