به مناسبت روز جهانی صنایع دستی؛
تحقق به روزآوری صنایع دستی در کارگاه حصیربافی هنرمند چالوسی
به گزارش فقط سفر صنایع دستی برای بقا به کاربردی شدن نیاز دارد؛ کاری که هنرمند حصیرباف اهل چالوس انجام داد و با استفاده از برخی ایده های نوآورانه توانست هنر بومی حصیربافی را که سال هاست در ساختار سنتی اش باقی مانده بود، روی ریل جدیدی قرار دهد و آنرا با صنعت مد و لباس پیوند بزند.
به گزارش فقط سفر به نقل از ایرنا، امروز ۱۰ ژوئن برابر با ۲۰ خرداد روز جهانی صنایع دستی است. سازمان یونسکو از سال ۱۹۶۴ شورای جهانی صنایع دستی را تأسیس کرد تا این بخش از میراث معنوی مردم سراسر دنیا با نگاهی ویژه تر مورد توجه قرار گیرد.
صنایع دستی در مازندران پیشینه و پشتوانه ای غنی دارد. سبک زندگی بومیان این منطقه از شمال کشور در کنار خصوصیت های اقلیمی آن سبب شد که تولیدات بومی کالاهای مورد نیاز زندگی در مازندران متنوع باشند. اما صنایع دستی در این استان هنوز با جایگاهی که می تواند داشته باشد فاصله بسیاری دارد.
کارشناسان علل گوناگونی را عامل عقب ماندن مازندران در بازار صنایع دستی ایران نسبت به سایر کشورها می دانند. به اعتقاد صاحب نظران عواملی شامل کم توجهی و حتی بی توجهی دستگاه های در رابطه با رونق بازار این محصولات، ضعف در معرفی و بازاریابی صنایع دستی مازندران، انجام نشدن برندسازی، جای خالی سرمایه گذاری در بخش صنایع دستی مازندران و البته مهم تر از همه کم توجهی به روزآمدی محصولات صنایع دستی در مازندران برای کاربردی شدن این محصولات در کمتر دیده شدن صنایع دستی مازندران دخیل هستند.
اما در این بین بعضی از هنرمندان صنایع دستی مازندران طی سالهای اخیر تلاش نموده اند که با وجود همه کاستی های مربوط به زیرساخت های عرضه محصول، چالش های تولید و ضعف های حمایتی، خودشان دست به کار شوند و دست کم در حلقه اصلی بازاریابی محصولات صنایع دستی، یعنی به روزآوری تولیدات صنایع دستی گام های مناسبی بردارند.
ریل گذاری جدید در حصیربافی
پروانه زند هنرمند اهل چالوس یکی از همین افراد است که طی چند سال گذشته توانسته با برخی نوآوری ها و ایده های خلاقانه هنر بومی حصیربافی را از ساختار سنتی اش و مسیر تولید محصولاتی مانند زنبیل و کلاه و زیرانداز خارج کرد و به صنعت مد و لباس گره زده است.
این هنرمند چالوسی در کارگاه خانگی اش حصیر را با همان محصولات بومی اولیه به محصولاتی مانند ظرف های کاربردی و بخصوص کیف هایی با طرح های به روز و متنوع تبدیل می کند که این ایده های وی در فضای مجازی و بازار آنلاین مورد توجه تعدادی کاربران قرار گرفته است.
زند از حدود یک دهه پیش به هنر حصیربافی علاقمند شد و بعد از گذراندن دوره های آموزشی و فراگیری حصیربافی تصمیم گرفت فعالیت خود در این حوزه را با روشی جدید ادامه دهد. به قول خودش اولین بار این ایده زمانی به ذهنش رسید که کوشش کرد آموخته های خود از بافت حصیر را برای شکل دادن به این بافته ها بیازماید. یک ظرف را الگوی تولید ظرفی حصیری قرار داد و توانست آنرا به سرانجام برساند.
این هنرمند صنایع دستی می گوید: من از سر علاقه وارد رشته حصیربافی شدم. اما بعد از مدتی حس کردم که در این رشته باید کاری متفاوت انجام دهم تا بتوانم محصولات متناسب با نیاز بازار عرضه دهم. بنا بر این تصمیم گرفتم حصیربافی را به روز کنم و سراغ تولید محصولات جدید بروم. البته طبیعتا آزمون و خطا باید انجام می شد تا به یک مسیر مشخص می رسیدم. در نهایت روی تولید کیف های حصیری با طرح ها و ایده های جدید متمرکز شدم که خوشبختانه مورد توجه قرار گرفت.
کیف های حصیری که وی در کارگاهش تولید می کند طرح های مختلف و متفاوتی دارند. برای هر کدام از طرح ها هم نام مستقلی را انتخاب نموده است. این هنرمند چالوسی در این زمینه اظهار می کند: برای طراحی کیف ها از ایده های دخترم که دانش آموخته معماری است بهره می گیرم. در ایده پردازی هم تلاش می نماییم که صرفاً به حصیری بودن کیف بسنده نکنیم. یعنی هدف ما این نیست که محصولی حصیری عرضه نماییم که چند وسیله در آن قرار بگیرد، اما کاربرد یک کیف مناسب در آن تعریف نشده باشد. بنا بر این روی اجزای مختلف آن مانند تعبیه بندهای کوتاه و بلند، در نظر گرفتن جیب های مختلف، درست بسته شدن درِ کیف و فرم هندسی و ظاهر آن فکر می نماییم. بعد از اتود زدن برای هر طرح به یک ایده نهایی می رسیم و آنرا اجرایی می نماییم.
توجه به نیاز مصرف کننده
در کارگاه حصیربافی خانم زند کیف هایی دیده می شود که ساختاری تلفیقی دارند. کیف های ترکیبی از حصیر و پارچه یا حصیر و چرم را میتوان در آثار تولیدی این هنرمند یافت که به کار بردن سایر هنرهای سنتی در تولید این محصولات را نشان میدهد.
او درباره استفاده از مصنوعاتی مانند چرم، فلز و پارچه در تولید آثارش می گوید: وقتی مقرر است هنر-صنعتی مانند حصیربافی را به صنعت مد گره بزنیم باید اجزای مختلفی را در نظر بگیریم. استفاده از پارچه های مختلف با طرح های مختلف یا بعضی قسمت های چرمی به ما کمک می نماید که محصولات حصیری متنوع تری تولید نماییم. ضمن اینکه به خریدار در استفاده از محصول باتوجه به طرح ها و رنگ های پارچه ای که در محصول به کار گرفته می شود امکان بیشتری داده می شود. از طرفی هم پارچه ها به ما این امکان را می دهند که فضای به وجود آمده در کیف را کاربردی تر نماییم.
نکاتی که زند بعنوان بخشی از فرایند طراحی محصولی برآمده از یک هنر سنتی بیان می کند در واقع پایش و رصد نیاز بازار است. یعنی همان نکاتی که در هنر-صنعت صنایع دستی امروز مازندران و استانهای شمالی لازم است بشکلی جدی مورد توجه قرار بگیرد تا صنایع دستی این خطه از حالت ویترینی بیرون برود و جایگاهی کاربردی در زندگی روزمره بیابد.
بازار مجازی، فروش واقعی
یکی از چالش های مهمی که هنرمندان صنایع دستی با آن معمولاً مواجهند کمبود فضا برای عرضه محصولات است. همواره در بیان مشکلات مربوط به هنرمندان صنایع دستی این نکته بیان می شود که باید بازارچه های دائمی صنایع دستی برپا شوند. هرچند که این نکته امری مهم می باشد و باید تحقق یابد، اما نمی توان از این حقیقت چشم پوشید که امروز فضای مجازی و بستر اینترنت بزرگترین بازار برای محصولات اینچنینی است. فرصت و ظرفیتی که برخی هنرمندان صنایع دستی مانند زند به آن در کارشان توجه کرده اند و از آن بهره می گیرند.
محصولات حصیری تولید شده توسط زند عموما به صورت آنلاین عرضه می شود. او برای فروش محصولاتش بیشتر از اینکه به بازارچه ها و فروشگاه ها تکیه کند، روی فضای مجازی متمرکز شد و از این فرایند هم راضی بنظر می رسد.
این هنرمند صنایع دستی اظهار می کند: صفحه ای در اینستاگرام برای معرفی محصولات راه انداخته ایم که دخترم آنرا مدیریت می کند. در این صفحه هم محصولات و خصوصیت های آنها معرفی می گردند و هم بخش مهمی از کار فروش صورت می گیرد. در دو سال گذشته که کرونا صدمه بسیار زیادی به تولیدکنندگان صنایع دستی زد ما در این صفحه فعالیت مان را ادامه دادیم. خوشبختانه فروش مناسبی هم داشتیم. فضای مجازی یک بازار دائمی برای عرضه این محصولات است. ضمن اینکه گستردگی این بازار قابل قیاس با بازارچه ها و فروشگاه ها نیستند. به واسطه همین صفحه محصولات این کارگاه در استانهای مختلف فروخته شده است. حتی به چند کشور هم تا کنون کیف های حصیری ما رسیده است. این فرصتی است که فضای مجازی به بازار محصولات می دهد.
روزآمدی روی پایه های سنت
هرچند که ظاهر محصولات حصیری تولید شده در این کارگاه، مدرن و به روز هستند، اما ماهیت این محصولات و خیلی از فرآیندهای تولید در آن تفاوت چندانی با هنر بومی حصیربافی ندارد. ماده اولیه تولید حصیر در این کارگاه امروزی مانند کارگاه های سنتی گیاه « گالی » است. گره ها هم همان گره های سنتی هستند که از دیرباز تا کنون برای تولید حصیر استفاده می شد. هم از گره های مرسوم در شمال استفاده می نماید و هم از گره هایی که در سایر نقاط ایران برای بافت حصیر استفاده می شود. اما روش استفاده از بندهای تولید شده از گالی برای بافت و همینطور بهره گیری از حصیرهای تولید شده متفاوت می باشد. در واقع تولیدات به روز حصیری در این کارگاه همچنان بر پایه سنت های حصیربافی استوار هستند.
در کارگاه حصیربافی او حالا چهار نفر هم مشغول به کار هستند که به وی در تولید محصولات و تأمین سفارش ها کمک می کنند. به عبارتی دیگر او با ایده های نوآورانه در رابطه با صنایع دستی و هنری که در محدوده سنت ها مانده بود علاوه بر اینکه توانست هنر بومی حصیربافی را روی ریل جدیدی قرار دهد، در راه اشتغال زایی هم گام برداشت.
بهره گیری از این نگرش های روزآمد در هنر-صنعت درآمدزای صنایع دستی می تواند سایر رشته های صنایع دستی مازندران را هم توانمند و پررونق کند. صنایع دستی در خیلی از مناطق مازندران همچنان در ساختار سنتی اش باقی مانده و به سبب تغییر سبک زندگی و فاصله گرفتن محصولات از فضای زندگی روزمره، خیلی از این تولیدات پرارزش صرفاً با نگاهی ویترینی مورد توجه قرار می گیرند.
تولید آگاهانه در صنایع دستی
کارشناسان و صاحب نظران این حوزه هم معتقدند که صنایع دستی بخصوص در استانی مانند مازندران باید برای خروج از بن بست کنونی راه های جدیدی در پیش بگیرد. دکتر علی ماهفروزی پژوهشگر و مدرس مبانی گردشگری معتقد می باشد که تولیدکنندگان محصولات صنایع دستی باید زندگی امروز مردم را در تولید محصولات شان مد نظر قرار دهند.
وی می گوید: صنایع دستی به پایش و سنجش در همه بخش ها نیاز دارد. یعنی هنرمند صنایع دستی ما باید نیاز جامعه در مسائلی مانند پوشاک، مد و حتی معماری داخلی را بداند. مثلاً یک تولیدکننده جاجیم یا گلیم امروز لازم است به تولید محصولاتی فکر کند که در طراحی های داخلی امروزی کاربرد داشته باشد. صنایع دستی تولید محصولی سنتی بدون توجه به نیاز مخاطب نیست. اتفاقا طراحی و تولید محصولی مبتنی بر اصول بومی تولید آن محصول جهت استفاده شدن در زندگی مخاطب امروزی است.
دکترای مدیریت گردشگری می گوید: آن چه که تولیدکنندگان صنایع دستی باید توجه ویژه ای به آن داشته باشند تولید آگاهانه محصول است. اگر مقرر است و می خواهیم صنایع دستی را رونق دهیم یک بخش مهم از کار باید توسط هنرمندان و تولیدکنندگان صنایع دستی رقم بخورد. در غیر این صورت محصول تولید شده به مرور از دایره توجه مخاطب حذف می شود.
صنایع دستی در مازندران هنوز راه زیادی تا رسیدن به نقطه مطلوب دارد. اما در کنار ضرورت رفع مشکلات و کمبودهای ناشی از ضعف در سیاستگذاری و برنامه ریزی برای رونق صنایع دستی این استان که باید توسط مسؤلان مرتبط برطرف شوند، خود هنرمندان صنایع دستی هم باید در مسیری جدید دست به تولید محصولاتی کاربردی بزنند. مسیری که در آن باید پا را فراتر از چرخه کاملا سنتی طراحی، تولید و عرضه محصول بگذارند و با تاکید بر اصول اولیه تولید محصولات صنایع دستی، محصولاتی کاربردی و باب سلیقه و نیاز زندگی مصرف کننده هزاره سوم تولید کنند. محصولاتی که در همه فرآیندها از طراحی تا عرضه معیارهای به روزتری داشته باشند.
منبع: onlytravel.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب