آشنایی با هویت تاریخی مشهد،
جایگاه مسیحیان در گذشته تاریخی مشهد
به گزارش فقط سفر خراسان رضوی کلیسای مسروپ مقدس و آرامستان ارامنه حضور فعال توام با همراهی مسیحیان در گذشته تاریخی مشهد را نشان داده است که برای حفظ هویت شهر مشهد این دو بنا باید حفظ شده و روایت حضور ارامنه و مسیحیان و جایگاه آنان در گذشته مشهد هم برای مردم بیان شود.
رضا سلیمان نوری، خراسان پژوه در گفتگو با ایسنا در مورد ساخت کلیسای ارامنه در مشهد اظهار نمود: یکی از سیاست های خاص نادرشاه برای بهبود شرایط سکونت در مشهد بعنوان پایتخت سلسله افشاریه، انتقال هنرمندان، صنعتگران و تاجران سایر شهرها و نقاط تحت تسلط خود به این شهر بود. وی در انجام این مهم نه تنها تعداد قابل توجهی از صنعتگران هندی را به منظور ساخت مقبره خود در مشهد و سپس ایجاد کاخ خورشید در کلات به خراسان آورد، بلکه زمینه مهاجرت بخشی از یهودیان گیلانی و ارامنه ساکن جلفا به مشهد را هم فراهم نمود.
وی ادامه داد: بر مبنای اندیشه نادرشاه، دلیل فعالیت و تبحر این دو گروه اقلیت دینی در حوزه هایی چون زرگری، جواهرسازی و بازرگانی، شرایط اقتصادی مشهد را به شکلی بهبود می بخشید که ساکنان آن زندگی بهتری را نسبت به ساکنان اصفهان و قزوین پایتخت های شناخته شده عهد صفوی تجربه می کردند.
پایان حضور کوتاه مدت مسیحیان در مشهد با آخر سلسله افشاریه
این خراسان پژوه افزود: البته این مورد با قتل ناگهانی نادرشاه نه تنها به سرانجام نرسید، بلکه قتل عام گسترده بازرگانان، تجار و صاحبان مال و مکنت در دوره جابه جایی قدرت در میان جانشینان وی تا هنگام تسلط فتحعلی شاه قاجار بر مشهد و آخر حکومت افشاریان در خراسان، سبب آخر حضور کوتاه مدت مسیحیان در مشهد شد.
سیلمان نوری اظهار داشت: این ریشه کنی به صورتی بود که هرچند جوناس هنوی، تاجر انگلیسی بازدیدکننده از مشهد در عهد نادرشاهی، در خاطرات خود از کلیسای ارامنه در نزدیکی مقبره ساخته شده توسط نادرشاه برای خود خبر می دهد، اما در هیچ کدام از آثار وی تا اواخر قرن گذشته حتی در کتاب سه جلدی «مطلع الشمس» که روایت سفر ناصرالدین شاه به مشهد به قلم «محمدحسن اعتمادالسلطنه ملقب به صنیع الدوله» است، اشاره ای به حضور پیروان هیچ یک از فرق مسیحی در مشهد نشده است.
وی خاطرنشان کرد: هرچند در کتاب «مکتب شاپور» که به بررسی مشهد در ابتدای سده معاصر اختصاص دارد، اشاره ای به وجود مسیحیان و ارامنه در مشهد نشده است، اما اسناد موجود از آن دوران بخصوص آنچه جهانگردان سفر کرده به مشهد در سالهای پایانی قرن گذشته و ابتدای قرن جاری ثبت کرده اند، خلاف این ادعا را ثابت می کند. گویی که نویسندگان مکتب شاپور معذوریتی در بیان حضور مسیحیان در مشهد داشته اند.
کلیسای ارامنه مشهد در چه دوره ای ساخته شد؟
رئیس هیات مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان تصریح کرد: بر مبنای اسناد موجود، در سالهای بعد از مشروطه به آرامی برخی از بازرگانان ارمنی از طریق روسیه به مشهد آمده و در این شهر ساکن شده اند. بعد از آن هم با تغییر شرایط سیاسی و اجتماعی کشور تا انتهای دوره پهلوی اول، هر روز به شمار مسیحیان و ارامنه در مشهد اضافه می شد تا حدی که با موافقت استاندار وقت در سال ۱۳۱۷ کلیسای ویژه ارامنه در میدان ده دی مشهد ساخته شد.
سلیمان نوری خاطرنشان کرد: مسیحیان بخصوص ارامنه در این دوران نه تنها در ساختار فرهنگی و اجتماعی مشهد پذیرفته شدند، بلکه بازوان قدرتمندی برای اجرای برنامه های فرهنگی، اقتصادی و بهداشتی حکومت در شهر بودند. آرسن و هاراند مانگاساریان پدر و پسری که بزرگ ترین سینماداران مشهد در سالهای قبل از انقلاب به شمار می رفتند، در کنار آنان آبکار گاسپاریان و آرمناک سانتوریان دو سینمادار دیگر برجسته ارمنی همچون این افراد هستند.
نقش مسیحیان مقیم مشهد در توسعه حوزه های مختلف شهری
وی بیان نمود: البته مسیحیان مشهد و در راس آنها ارامنه در حوزه های دیگر شهری هم فعالیت داشتند. به صورت مثال ملکن هارتوانیان فردی است که صنعت نساجی و برق را برای مشهد به ارمغان آورده و مهندس یفرم توماس هم آسفالت بولوار وکیل آباد را از خود به یادگار گذاشته است. البته النا درمگردپچیان در دوران خود برترین معلم پیانو در مشهد به شمار می رفت. همینطور پول ژولیا هماتولوژیست در شهر معروف شده بود؛ البته که نباید از کنار نام دکتر بادالیان، پزشک ارمنی که خیلی از کودکان دهه های ۴۰ تا ۶۰ مشهد بیمار وی بودند هم به سادگی گذشت.
این خراسان پژوه اضافه کرد: مسیحیان در مشهد سالهای سال در کنار مسلمانان زندگی می کردند و حتی یکی از آنان یعنی آلبرت بیله عیوض هم در جریان جنگ تحمیلی شهید شد، اما شرایط فرهنگی و اقتصادی شهر بگونه ای جلو رفت که به آرامی از تعداد آنان در مشهد کاسته شد، در حدی که در سرشماری عمومی سال ۱۳۷۵ تنها ۶۱ نفر از ساکنان مشهد خویش را مسیحی معرفی کردند و در مهر ماه سال ۱۳۷۹ در آخرین انتخابات شورای کلیسایی مشهد، تنها ۲۳ نفر شرکت داشتند. متأسفانه آخرین سرشماری ها بازگوکننده این است که مسیحیان و ارامنه دیگر در ساختار جمعیتی مشهد جایگاهی ندارند.
سلیمان نوری اظهار داشت: وجود دو بنای ثبت ملی کلیسای مسروپ مقدس که مردم مشهد آنرا به کلیسای ده دی می شناسند و آرامستان ارامنه واقع در چهار راه شهید کریمی، حضور فعال توام با همراهی مسیحیان در گذشته تاریخی مشهد را نشان داده است.
وی اظهار داشت: البته لازم است برای حفظ هویت شهر مشهد بعنوان شهری که زمانی به پیروی از امام گفت وگوها محل تضارب آرا و اندیشه های پیروان مذاهب مختلف بوده و هم اکنون هم ظرفیتی بزرگ در بازگو کردن حقیقت اسلام رحمانی گفتگو محور دارد، این دو بنا حفظ شده و روایت حضور ارامنه و مسیحیان و جایگاه آنان در گذشته مشهد برای مردم بیان شود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب