خانه ای که می خواهد ابری نباشد
خانه نیما یوشیج پس از سال ها بلاتکلیفی و فراز و فرودهایی که پشت سر گذاشته، بالاخره حدودا به سامان شده و مرحله اولیه بازگشایی که مرمت بنا بود، به انجام رسیده اما هنوز کارهایی برای بهره برداری و تبدیل شدنش به موزه باقی مانده است.
به گزارش فقط سفر به نقل از ایسنا، در همسایگی خانه «سیمین و جلال»، خانه ای هست که صاحبش ساختارهای شعر فارسی را به هم زد و نوع دیگری از شعر را موسوم به شعر نو پایه ریخت. در آن دوران چندان او را جدی نمی گرفتند اما بعدها شعر ایران به شعر قبل و پس از او تقسیم شد. نیما یوشیج سالهای پایانی عمر خودرا در همسایگی خانه جلال و سیمین در منطقه دزاشیب، کوچه رمضانی، کوچه رهبر گذراند و خانه اش محل آمد و شد شاعران بود؛ شهریار، فریدون مشیری احمد شاملو، مفتون امینی، مهدی اخوان ثالث و.... خانه ای با اتاق هایی روشن، پر از پنجره، پر از نور.
همزمان با انجام کارهای مرمت خانه جلال آل احمد و سیمین دانشور و تبدیل آن به خانه موزه، صدای اهل ادب درآمد که چه نشسته اید که خانه نیما که در نزدیکی این خانه است به مخروبه ای تبدیل گشته و نفس های آخرش را می کشد، صاحبش می خواهد خانه را بکوبد و قد ساختمان را بلندتر کند. در خانه را هم نیمه باز گذاشته و خانه را مأمنی برای معتادان کرده، آنها هم پنجره و درهای خانه را کنده و برای خود در شب های زمستان آتشی روشن می کردند. خانه باتوجه به اینکه به نام عالیه خانم همسر نیما و خواهرزاده صوراسرافیل بود، از ثبت ملی درآمده بود. بعد که سر و صداها بلند شد، صاحبش تصمیم گرفت کاربری خانه را تغییر داده و آنرا قهوه خانه کند.
پرونده این خانه بین شهرداری و میراث فرهنگی در رفت وآمد بود تا بالاخره پس از ۱۹ سال (در خرداد ۱۳۹۸) دربه دری سازمان زیباسازی شهر تهران بصورت رسمی این خانه را خریداری کرد و سند آن به نام شهرداری تهران ثبت گردید. از همان زمان قول هایی برای بازگشایی خانه بعنوان موزه در آبان ماه همان سال، همزمان با سالروز تولد نیما داده شد اما این قول پس از دو سال (۲۲ آبان ۱۴۰۰) محقق شد و مرحله اولیه بازگشایی «موزه شعر نوین ایران» انجام شد.
قبل تر پیش از مرمت خانه هم پا به این خانه گذاشته بودم. ورودی خانه در آهنی کوچکی بود که میان دیوارهای سیمانی احاطه شده بود. می گفتند حیاط و حوض خانه را از زباله ها تمیز کرده اند، درختان سبز خانه به سبب سال ها رسیدگی نکردن، کمر خم کرده بودند و بیم شکستن آنها می رفت. هنوز خانه بصورت قطعی به تملک شهرداری درنیامده بود و مرمتی در کار نبود، یکی دو پنجره را از جا کنده بودند، شیشه پنجره ها شکسته بود و درها را هم درآورده و در گوشه ای انداخته بودند. بخش هایی از چوب های سقف خانه هم در اثر بارش برف و باران از بین رفته و هشداری برای روزهای بارانی و برفی بود که اگر مرمت خانه با تأخیر صورت گیرد هر آن ممکنست سقف خانه فرو بریزد. اما در خیال می توانستی تصور کنی شاعر در این اتاق شعر گفته یا یادداشت هایی نوشته، شاعری و یا دوستی در خانه را زده، دو سه پله بالا آمده و نیما از وی در اتاقش پذیرایی کرده، یا در ایوان همراه عالیه خانم تکیه زده و عکسی به یادگار گرفته و....
پس از دوسال باز به خانه بی شاعر سر زدم؛ در چوبی ای جایگزین درآهنی شده، دیوارها دیگر سیمانی نیست و آنها را آجر کرده اند، ستون ها دیگر آبی رنگ نیستند و رنگ دیگری به خود گرفته اند، برای درخت های خمیده تکیه گاهی درست کرده اند، حیاط خانه سنگ فرش شده و حوض پر از آب، دیوارها رنگی تازه به خود دیده اند و دیگر نمور نیستند. سقف خانه را هم وصله زده اند. مجسمه نیما هم در اتاق ورودی میزبان سیمین و جلال، سهراب سپهری و دیگر میهمان هایش است. دست نوشته های نیما همراه با شعرهایش در اتاق ها جا گرفته اند، در اتاقی که مشاور پروژه می گوید روزگاری مطبخ خانه بوده، گمج (نوعی ظرف شمالی) و اجاق غذا و... گذاشته اند. در اتاق دیگری که نیماپژوهان می گویند، نیما در آن اتاق میزبان میهمان هایش بوده و شعرهایش را می گفته، میزی گذاشته اند و تعدادی کتاب در قفسه ها. وسیله ای که برای خود نیما باشد جز کتاب های منتشرشده وی در این خانه نمی بینید. البته شاید بدین سبب باشد که خانه هنوز به بهره برداری نرسیده است.
رضا صیادی، رییس سازمان زیباسازی شهر تهران، درباره وضعیت این خانه به ایسنا می گوید: این خانه یکی از بناهای باهویت تهران و منطقه دزاشیب است که مرحوم یوشیج در سال ۱۳۲۷ آنرا خریداری می کند و در سال ۱۳۲۸ خودش این بنا را می سازد و مبدا یک اتفاق بزرگ می شود و با دعوت از بانو سیمین دانشور و جلال آل احمد موجب آمدن آنها به این منطقه می شود و این جا پاتوغی برای اهالی شعر در زمانه خود می شود. این بنا برای شهرداری اهمیت بالایی داشت و به همت همکاران در سازمان زیباسازی شهر تهران خریداری شد و از تیرماه سال ۱۳۹۹ عملیات مرمت و به سازی بنا به شکل جدی در دستور کار سازمان قرار گرفت. افتخار داریم در روز تولد مرحوم یوشیج، خانه موزه را به بهره برداری می رسانیم؛ البته فعلا در مرحله بهربرداری از نمای ساختمان و رونمایی از مرمت ساختمان هستیم و در ادامه با دعوت از گروههای مردمی و گروههای در رابطه با حوزه شعر، به خصوص شعر نیمایی و با کمک نهادهای مردمی برنامه ریزی های فرهنگی صورت خواهد گرفت.
او درباره کاربری بنا هم بیان می کند: اصل کاربری این بنا مانند خانه جلال و سیمین، خانه موزه است، خانه موزه ها هم تعریفی دارند که با این عنوان بنا را رونمایی می نماییم. گروههای مردمی و کسانی که ایده و خلاقیت دارند می توانند پیشنهادهای شان را به سازمان ارائه کنند، این ایده ها توسط گروههای فکری ما ارزیابی می شوند. برای بهره برداری نرم افزاری خانه به زمان نیاز داریم.
او سپس با اشاره به اینکه می خواهند بین این خانه و خانه سیمین و جلال گذرگاه فرهنگی ایجاد کنند، اظهار می کند: اگر لازم باشد، ملکی در این محدوده خریداری شود حتما تلاش می شود این اتفاق بیفتد برای اینکه ارتباط دو خانه نکته مهمی است که باید در طراحی گذرگاه لحاظ شود.
مانلی افشنگ، مشاوره پروژه مرمت نیز به ایسنا می گوید: از مردادماه سال ۱۳۹۹ با فراخوان سازمان زیباسازی برای انتخاب مشاور، همکاری ما آغاز شد. باتوجه به علاقه ای که داشتیم، ایده مان مورد تأیید سازمان قرار گرفت. زمانی که این پروژه در اختیار ما قرار گرفت وضعیت خوبی نداشت، هم و غم سازمان این بود که به پایانی برسد و ما کوشیدیم علاوه بر اینکه پروژه باید در زمان محدودی به سرانجام می رسید و راه اندازی می شد، مطالعات جامع تری درباره هویت خانه، و موضوع نیما یوشیج و نوگرایی وی در شعر فارسی انجام دهیم و در پروژه دقت داشته باشیم. از کارشناسان مختلف به خصوص در زمینه مرمت و تأسیسات باتوجه به ساختار قدیمی خانه و کارشناسان ادبیات بهره گرفتیم. آقای محمدرضا حائری مازندرانی مشاور ما برای دانش های مورد نیاز برای مطالعه پروژه بود و افراد دیگری در حوزه مرمت و تاریخ معماری کار کردند. طرحی برای مرمت و احیا و انتخاب کاربری داشتیم و امیدواریم آغازی باشد برای برنامه ریزی و تجهیز این موزه. کوشیدیم باتوجه به اینکه نیما در ادبیات مطالعه و آگاهی دقیقی از تاریخ ادبیات ایران داشت و نوگرایی ای در شعر خلق کرد، با این جا بصورت موزه نوین برخورد نماییم که بشود از فناوری جدید برای موزه استفاده نمائیم تا موزه پویا و فعالی باشد و البته باتوجه به اینکه متراژ کوچک است، نیاز به برنامه ریزی های جدید دارد.
او درباره روند مرمت نیز اظهار می کند: ابتدا استواری بخشی ساختمان صورت گرفت، سقف با تیرک های چوبی بود که بر اثر سال ها عدم رسیدگی، گرفتار پوسیدگی و دودگرفتگی شده بود، در بعضی از نقاط سوخته بود، همه این ها شناسایی شد و با قطعات چوبی و سازه های همخوان با طرح های قدیمی استواری بخشی شد و در نهایت شیروانی جدیدی بر روی آن نصب گردید.
خانه را به شاعران بدهید
همین طور مجید ضرغامی، مدیر انتشارات سرزمین اهورایی و ناشر شعرهای نیما و یکی از کسانی که در کمپین حفظ خانه نیما فعالیت داشته، به ایسنا می گوید: نیما چند سال پایانی عمر خودرا در این خانه سکونت داشت، و بین این منزل و منزل یوش در رفت و آمد بود. این خانه در مجاورت خانه جلال و سیمین است و دوستی نیما و جلال داستان هایی دارد، حتی شبی که نیما از دنیا می رود، جلال می آید و به کارها رسیدگی می کند. ما سال ۱۳۹۶ خبردار شدیم که خانه را از فهرست آثار ملی ایران خارج کرده اند به این بهانه که خانه به نام نیما نبوده، ابتدا قصد داشتند خانه را بکوبند. کمپینی را برای نجات خانه نیما به نام «خانه ام ابری است» راه اندازی کردیم و در طول چند روز حدود چندین هزار امضا جمع شد که به همراه اطلاعیه ای به مسئولین وقت و مدیر میراث و شهردار وقت و معاونین ریاست جمهوری و نمایندگان مجلس رساندیم که آنها هم حمایت کردند. موج رسانه ای راه افتاد و طرفداران نیما نسبت به این مساله واکنش داشتند و در نهایت منجر به ثبت ملی خانه شد و شهرداری خانه را خریداری کرد. این خانه تنها منزل نیما در تهران است و امیدوار هستم علاوه بر اینکه یادی از نیما می شود، خانه به کانون شعر امروز ایران تبدیل گشته و در اختیار شاعران واقعی امروز ایران قرار بگیرد، نه فقط دوستانی که سمت دولتی دارند و خانه موزه ای نمور شود و چهارتا وسیله شخصی نیما که شاید جذابیتی نداشته باشد در این جا قرار بگیرد. پیشنهاد دادیم این جا مرکز فرهنگی زنده به نام نیما یوشیج باشد و باتوجه به اینکه در مجاورت خانه سیمین و جلال است گذر فرهنگی ای ایجاد می شود.
این ناشر درباره وضعیت فعلی خانه پس از مرمت نیز بیان می کند: اتفاقی که تا الان اتفاق افتاده یعنی خریداری خانه و بازسازی آن، اتفاق بسیار مبارکی است، همین که همت گماشتند و خریداری شد و به شکل آبرومندی رسیده، عالی است اما مهم این است که پس از اتفاقات سخت افزاری، بخواهیم چه کاری انجام دهیم. اگر شناخت کافی و واقعی از نیما باشد، تصمیم درست تری برای کاربری خانه گرفته می شود؛ به نظرم نیما یکی از مدرن ترین شاعران شعر نو است و حتی از شاگردان خود که بعدها آمدند و خط های مختلف را پیگیری کردند، مدرن تر بود. او یکی از مهم ترین شاعران ادبیات فارسی است، کما اینکه شعر فارسی را به قبل و پس از نیما تقسیم بندی می نماییم. نیما آدم بسیار متجدد و روشنفکری بوده اما به هیچ عنوان غرب زده نبوده است. هنر نیما این بوده که به آیین و رسوم سنتی و ادبیات کلاسیک کاملا آشنایی داشته و نوگرایی و مدرن گرایی را با ادبیات گذشته تلفیق کرده است. هنوز از انقلاب ادبی نیما صدسال نگذشته و اگر بنظر می رسد در ادبیات امروز تکاپو هست و گاهی تجربه هایی می شود که شاید به مذاق کسانی که مشتاق ادبیات هستند خوش نیاید، به سبب افق های ناپیموده ای است که نیما نشان داده و خود فرصت نکرده به آنها برسد. شاگرادان نیما و شاعران دهه ۷۰ و شاعران نوگرایی آمدند و افق هایی را که نیما رو به شعر معاصر گشوده طی کردند و یا درحال درنوردیدن مسیر هستند و اینکه کجا هستند و مسیر را درست می روند، دارند ریل گذاری می کنند و یا اشتباه می روند، حرف دیگری است که می شود بررسی کرد.
او ادامه می دهد: جایگاه نیما در ادبیات بسیار بااهمیت و مهمست و اگر این نکته درک شود که نیما چفت و بستی است بین ادبیات مدرن ما و ادبیات کلاسیک به این اهمیت پی می بریم. گاه سو استفاده هایی از شخصیت فرهنگی نیما شده بطورمثال او را به حزبی بسته اند در صورتیکه خود وی در خاطراتش می گوید «جزء هیچ حزبی نبوده ام». نیما اگرچه خان زاده بوده و خانواده متمولی داشته متأسفانه در تنگ دستی گذران زندگی می کرده و اگر خاطرات او را بخوانید گله دارد که «اگر از من حمایت می شد، من به اندازه یک وزارت فرهنگ برای ایران کار می کردم، اما من به اندازه سپور شهرداری منزلتی نداشتم». از نیما حمایتی که باید می شد، نشد اما نیما جایگاه خودرا به دست آورد؛ او شاعری بسیار باهوش و باسواد و خلاق و ستیزنده بود. اگر این محل به شناسایی استعدادها تبدیل گردد و نشر آثارش زیر نظر نیماپژوهان واقعی قرار بگیرد و پایگاهی برای شاعران جوان باشد و از آنها حمایت شود، و در اختیار شاعران قرار بگیرد، اتفاق مبارک و میمونی خواهد بود. در آن صورت می توانیم بگوییم نیما در زمان حیات سختی هایی کشیده و الان که حدود ۶۰ سال از مرگش گذشته، راه نیما را ادامه داده ایم و به خلاقیت شعر ایران کمک کرده ایم و جایگاه شعر مدرن ایران را در جهان بشناسانیم هرچند این اتفاق کم افتاده و شعر معاصر ایران کمتر ترجمه شده است. مسئولان درباره نیما بخوانند و تاریخچه شعر نیمایی را بدانند. امروز مسئولانی زحمت کشیدند و به این جا آمدند، عکس انداختند، امضا کردند اما با به کارگیری مشاوران خوب فرهنگی که جریان شعر امروز را بشناسند، کمک کنند تا بهره برداری خوبی از این خانه بشود.
منبع: فقط سفر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب