دسواره سوغات شهری بدون سوغات
فقط سفر: یزد «حامد اكرمی» یك محقق، پژوهشگر و فعال حوزه میراث فرهنگی و صنایع دستی شهرستان ابركوه است طی سال ها فعالیت خود موفق شده تا چهار نوع از صنایع دستی و یك غذای سنتی این شهرستان را احیا كرده و به ثبت ملی برساند.
غالباً همگان برای پی بردن به رمز و رازهای روزهای دور و گذشته مردمان یك شهر و فرهنگ، آداب و رسوم آنها به مسن ترین افراد و اهالی آنجا رجوع می كنند اما در شهر ابركوه قضیه متفاوت می باشد و خیلی از گردشگران و اغلب كسانی كه به دنبال روزنه ای برای رسیدن به تاریخ و تمدن كهن این شهر هستند، به سراغ جوانی می روند كه سال های زیادی از عمر خویش را صرف كنكاش در دل تاریخ این دیار كرده است.
«حامد اكرمی» كه دارای مدرك كارشناسی علوم ارتباطات گرایش روزنامه نگاری است، مدت 12 سال در حوزه نشریات خبری و 5 سال هم در بخش صدا و سیما فعالیت داشته و به واسطه همین شمّ خبرنگاری از سنین نوجوانی كلیه اطلاعات تاریخی مربوط به شهرستان ابركوه را از راه گفتگو، مصاحبه و گزارش میدانی از راه افراد مسن و با تجربه، طی 25 سال گردآوری كرده كه برخی دست نوشته های مكتوب او مربوط به سال های 72 و 73 است.
او بیشتر از هزاران عكس قدیمی و قریب به 300 ساعت فیلم مفید در ارتباط با آداب و رسوم مردم ابركوه، مصاحبه با پدربزرگ و مادربزرگ ها، اجرا و احیا مراسم های سنتی، دست نوشته ها و اسنادی كه روایتگر گوشه ای از آثار ملموس و ناملموس این شهرستان است، در آرشیو سال ها پژوهش خود دارد.
اندوخته های این پژوهشگر در خلال سال های متمادی را امروز می توان در چارچوب چندین كتاب، مكتوب و در اختیار علاقه مندان قرار داد تا برای همیشه در حافظه تاریخ این شهرستان ثبت گردد چون كه خیلی از افرادی را كه اكرمی با آنان گفتگو كرده و با كمك آنان توانسته است خیلی از غذاهای سنتی و صنایع دستی را احیا كند، درگذشته اند.
این خبرنگار توانسته است با تجربه خود در حوزه میراث فرهنگی تابحال چهار نوع از صنایع دستی را كه به دست فراموشی سپرده شده بود همچون «سفره خمیر یا سفره آرد»، «عارسُك جُلی»، «محصولات نمدی»، «چنته بافی» و یك غذای سنتی به نام «درنجوش» را احیا كند و با همكاری میراث فرهنگی به ثبت ملی برساند.
اكرمی حتی صنایع نامبرده را در مركز آموزش و نمایش صنایع دستی شهرستان ابركوه با برند «دسواره» تولید و برای چندین نفر هم شغل بوجود آورده است. او همینطور تحقیقات میدانی وسیعی در زمینه انواع گویش، پوشاك، خوراك، صنایع دستی، انواع بازی و سایر مواردی كه مربوط به مردم شهرستان است انجام داده است.
ثبت ملی دَرَنجوش
این فعال میراث فرهنگی در خلال گفتوگوهای مختلف با مادربزرگ های این شهرستان توانست چندین غذای سنتی از جمله، «گیپو»، «شُرشُركُ ذرت»، «خورشت ریزدار ترش»، «مُطَنجینه» و «دَرَنجوش» را كه حتی نام آنها هم فراموش شده بود، باردیگر احیا كند و تنها یك مورد یعنی «دَرَنجوش» را با همكاری میراث فرهنگی به ثبت ملی برساند.
درنجوش همچون غذاهایی بوده كه مردم ابركوه بیشتر از 50 سال قبل آنرا برای مراسمات خاص همچون جشن های عروسی یا عزاداری ها با استفاده از موادی همچون بادمجان، سیر، پیاز، نرمه برنج، لپه، ادویه جات، سبزی محلی و گوشت گوسفندی طبخ می كردند.
عارسُك جُلی هنر دست زنان قدیم
در قدیم بانوان ابركوهی كه امكان دسترسی به وسایل عروسك سازی خاصی را نداشته و معمولاً هم برای دختران خود عروسك نمی خریدند، خودشان با استفاده از تكه پارچه های دور ریختنی، عروسك هایی را برای بازی بچه ها تهیه می كردند كه از همان ابتدا با اسم «عارسُك جُلی» شناخته می شده است.
این هنر دست بانوان كه قدمت آن به حدود چهار قرن پیش بازمی گردد و تقریباً دیگر هیچ كسی هم آنرا نمی شناسد، توسط «حامد اكرمی» باردیگر احیا و در سال 1396 به لیست آثار ملی كشور افزوده شد.
اكرمی پوشش عروسك های دست ساز خویش را هم طوری برگزیده كه نشان دهنده پوشش سنتی و قدیمی مردم همین شهرستان است و برای هر كدام هم یك نام خاص و شناسنامه تهیه كرده است.
«نمدمالی» هنری به قدمت بیشتر از 2 قرن
پژوهشگر جوان ابركوهی در كالبد نیمه جان صنعت 250 ساله این شهرستان هم جانی تازه دمید و آنرا با تغییر كاربری، تلفیق با هنرهای روز و همینطور طراحی های جدید و خلاقانه، بعد از سال ها فراموشی باردیگر احیا كرد.
در گذشته از نمد برای تهیه فرشینه، تن پوش، زیرانداز، پابند و دستكش استفاده می شد اما «حامد اكرمی» امروز در كارگاه كوچك خود پالتو، شال، پاپوش، كیف در انواع مختلف و خیلی از محصولات نمدی دیگر را تولید می كند و برخی پزشكان به دلیل داشتن خاصیت درمانی نمد، آنرا برای بیماری های رماتیسمی، خار پاشنه و پادرد سفارش می كنند.
كنتراست رنگ ها و طرح هایی كه اكرمی در محصولات نمدی به كار می گیرد، برگرفته از طبیعت بوده و طرح های قدیمی همچون بته بادامی (ترنج)، كله قوچی، زلفكی، آهویی و غیره در آنها به چشم می خورد.
مهندسی معكوس برای احیا سفره پنبه ای
آخرین هنر احیا شده توسط این محقق ابركوهی، «سفره پنبه ای» یا در اصطلاح اهالی ابركوه سفره خمیر یا سفره آرد است كه اكرمی بافت آنرا بدون هیچ گونه آموزش و تنها با استفاده از مهندسی معكوس از روی نمونه های قدیمی 70 یا 80 ساله فراگرفته و امروز او تنها استاد و آموزش دهنده این هنر كهن ابركوه است.
بافت سفره پنبه ای شبیه به گلیم است با این تفاوت كه در وسط كار ملیله بافی با نقوش هندسی، لوزی، چهار گل، چهار لوزی و شاپرك، بافته می شود و حاشیه دور آن به «حاشیه سلسله ای» مشهور است.
علت نام گذاری این محصول به نام سفره خمیر یا آرد این بوده است كه در گذشته بانوان هنگام پخت نان، برای پهن كردن خمیر از آن استفاده می كردند و نان را هم بعد از پخت در چنین سفره ای قرار می دادند كه به خاطر داشتن جنس پنبه ای، نان از پنج تا هفت روز در آن سالم نگهداری می شد.
این سفره كه در گذشته یكی از اقلام جهیزیه عروس بوده كه بعد از بافته شدن توسط مادر عروس، با آداب و رسوم خاصی طی یك مراسم تحت عنوان «سر سفره ای» با حضور خانواده داماد و همسایه ها، بریده و از دار جدا می شده است.
میهمانان در این مراسم سفره مورد نظر را آستر كرده و با هدایایی كه همراه با خود آورده بودند، آنرا به مادر عروس تقدیم می كردند تا در شب عروسی نانی پخته و در آن قرار دهد تا بركت سال عروس و داماد باشد.
در گذشته محصولاتی همچون توشه دان، جوال و خورجین به روش سفره پنبه ای بافته می شد كه باز هم این هنرمند ابركوهی با تغییر كاربری و افزودن طرح های جدید روتختی عروس و داماد، پرده هایی كه در ورودی نصب می كنند، كیف پول، كیف دستی، كیف دوشی، كوله پشتی، چمدان مسافرتی، تكه دوزی مانتو و كفش را با همان روش تولید می كند.
در خاتمه ذكر این نكته ضروریست كه شهرستان ابركوه با داشتن جاذبه های طبیعی و تاریخی بسیار كه همه ساله مورد بازدید توریستهای داخلی و خارجی بسیاری قرار می گیرد، تابحال هیچ گونه سوغات مخصوصی نداشت و معمولاً مهمانان این شهر دست خالی به خانه خود بازمی گشتند ولی پیگیری ها، پژوهش ها، تلاشهای شبانه روزی و خلاقیت و ابتكار یك هنرمند باعث شد تا امروز ابركوه دارای چهار سوغات با ارزش و كم نظیر با برند «دسواره» باشد كه انتخاب نام این برند هم خود ریشه در تاریخ كهن ابركوه دارد كه معمولاً در قدیم به هنر دست، دسواره می گفتند.
«حامد اكرمی» بعنوان كسی كه موفق شد چهار نوع از صنایع دستی و یك نوع غذای سنتی ابركوه را احیا كرده و به ثبت ملی برساند، در گفتگو با ایسنا نخستین درخواست خویش را شناختن سوغات ابركوه توسط مردم و مسئولین همین شهرستان و معرفی آن عنوان نمود و اضافه كرد: آموزش و تولید صنایع نامبرده تابحال برای افراد زیادی اشتغال زایی كرده است و در صورت سرمایه گذاری و حمایت می توان هر یك از این صنایع را توسعه داده، چندین برابر زمان فعلی شغل ایجاد كرد و حتی در زمینه صادرات هم حرف هایی برای گفتن داشت.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب